هدف مخلوق بودن عبادت 
(بخشی از تفسیر تسنیم ذیل آیه 21 سوره بقره )و در بحثهای سابق هم عنایت فرمودید که این هدفِ خلقت است، نه هدف خالق؛ یعنی فعل، هدف دارد؛ نه فاعل. خدا برای اینکه ما عبادت بکنیم ما را خلق نکرد [بلکه] ما برای اینکه بنده? او بشویم خلق شدیم! این عبادت و روحش که تقواست هدفِ مخلوق است؛ نه خالق. هدفِ خلقت است؛ نه ذات اقدس «اله». خدا که خود عین کمال است، برای او هدف فرض نمی‌شود؛ چون هر فاعل، کاری را که انجام می‌دهد برای رسیدن به کمال است و آن کمالِ محض اگر خواست کاری را انجام بدهد، دیگر فرض ندارد برای چیزی کار انجام دهد، بلکه چون کمال است، کار از او نشئت می‌گیرد؛ لذا در کریمه سوره? «ذاریات» فرمود: ?و ما خلقت الجنّ و الإنس إلّا لیعبدون? که عبادت، هدف خلقت جنّ و انس است؛ یعنی آنها اگر بخواهند کامل بشوند باید عبادت کنند؛ نه من اگر بخواهم کامل بشوم باید معبود بشوم که اگر من معبود نشدم به کمال نمی‌رسم، این‌چنین نیست.

ـ منزه بودن خدای سبحان از هدف داشتن
خدای سبحان کمال محض است؛ چه معبود واقع بشود و چه کسی او را عبادت نکند؛ چه اینکه در سوره? «ابراهیم» گذشت: ?إن تکفروا انتم و من فی الأرض جمیعاً فإنّ الله لغنیّ? ؛ فرمود: اگر همه مردم روی زمین کافر بشوند آسیبی نمی‌رسانند؛ چون خدا غنی است و این دو اسم از اسمای حسنای خدای سبحان، بحثِ گذشته را تتمیم کرده بود. خدا چون غنّی محض است کاری را برای هدف انجام نمی‌دهد و چون حکیم است از حکیم کار بیهوده صادر نمی‌شود. فرق بین هدفِ فعل و هدفِ فاعل در بحثهای قبل گذشت که خدا چون حکیم است کار بیهوده از او صادر نمی‌شود و چون غنّی محض است کاری را برای هدف انجام نمی‌دهد که به وسیله? این کار به آن هدف برسد و بین او و هدف، کار واسط و رابط باشد؛ چون لازمه? این [مسئله] نقص است. پس عالََم هدف دارد، چون فعل خدای حکیم است. خدا منزّه از آن است که هدف داشته باشد، چون خود هدف است؛ برای اینکه او غنّی محض است. چون هر فاعلی، فعلی که انجام می‌دهد برای آن است که به کمال برسد، ولی اگر کمالِ محض و کمال نامحدود خواست کاری را انجام بدهد، دیگر برای چیزی انجام نمی‌دهد، بلکه کمال است کار از او نشئت می‌گیرد.